Sosyal Medya Uyumu Zayıflatıyor Mu? Eleştirel Bir İnceleme

Sosyal medya, toplumsal uyum üzerinde hem destekleyici hem de zayıflatıcı etkiler yaratabilecek güçlü bir platform olarak öne çıkmaktadır. Sandra González-Bailón ve Yphtach Lelkes’in bu çalışması, sosyal medyanın toplumsal bağları nasıl etkilediğine dair kapsamlı bir değerlendirme sunmaktadır. Makale, sosyal medya ağlarının bilgi akışını şekillendirme biçimlerini ve bu süreçte normlar üzerindeki etkisini analiz ederken, sosyal sermaye inşası ve prososyal davranışların teşvik edilmesi gibi olumlu potansiyellere de dikkat çekmektedir. Çalışma, bireylerin sosyal medya kullanımından doğan tutum, algı ve inançlarını incelerken, bu platformların bireyler arasındaki iş birliği ve yapıcı etkileşimi ne ölçüde desteklediğini eleştirel bir şekilde sorgulamaktadır. Ayrıca, sosyal medya politikalarının düzenleyici tedbirlerle nasıl desteklenebileceğine dair çıkarımlar sunarak, politika yapıcılar için yol gösterici öneriler geliştirmektedir. Makale bu yönüyle, sosyal medyanın toplumsal dinamikler üzerindeki karmaşık etkilerini anlamak isteyen sosyal bilimciler ve politika yapıcılar için önemli bir başvuru kaynağı niteliğindedir.

AMAÇ

Bu makale, sosyal medyanın toplumsal uyumu nasıl ve hangi yönde etkilediğini araştırmak ve platformların bilgi akışı, normlar ve sosyal sermaye üzerindeki etkilerini analiz etmek amacıyla yazılmıştır. Ayrıca, sosyal medyanın bireyler arası iş birliğini ve prososyal davranışlarını destekleyebilecek koşulları inceleyerek düzenleyici politikalara yönelik öneriler sunmayı hedeflemektedir.

YÖNTEM

Metodoloji:  Bu çalışma, sosyal medya ve toplumsal uyum arasındaki ilişkiyi ele alan eleştirel bir literatür incelemesi metodolojisi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede araştırmada, sosyal medya platformlarının toplumsal normlar, bilgi akışı ve sosyal sermaye üzerindeki etkilerini değerlendiren ampirik çalışmalardan elde edilen bulgular incelenmiştir.  

Veri Toplama: İnceleme kapsamına, sosyal medya kullanımının toplumsal bağlar üzerindeki etkilerini araştıran güncel makale ve araştırmalar dâhil edilmiştir. Bu kaynaklar, sosyal medya kullanımının bireylerin iş birliği, prososyal davranışları ve sosyal bağlarını nasıl şekillendirdiğini anlamaya yönelik olarak seçilmiş ve değerlendirilmiştir.  

Veri Analizi: İncelenen çalışmalardan elde edilen bulgular, tematik analiz yöntemleri ile sınıflandırılmış ve sosyal sermaye, normlar, psikolojik mekanizmalar gibi ana kategoriler altında toplanmıştır. Her bir çalışmanın bulguları, sosyal medya platformlarının toplum içindeki uyum üzerindeki etkisini değerlendiren karşılaştırmalı bir perspektifle ele alınmış; literatürdeki ortak eğilimler ve çelişkiler analiz edilmiştir.

TEMEL BULGULAR

Araştırmacıların temel bulgularına göre, sosyal medya toplumsal uyumu farklı yönlerden etkileyen karmaşık bir yapı sergilemektedir. Bulgular şu başlıklar altında ayrıntılandırılmaktadır: 

• Sosyal medya, uygun koşullarda sosyal sermaye oluşturarak toplumsal bağları güçlendirebilmektedir. Platformlar, bireylerin, geniş sosyal çevrelerle etkileşim kurmasını kolaylaştırırken, kullanıcıların ortak ilgi alanları etrafında topluluklar kurmasına da imkân tanır. Özellikle kriz anlarında veya acil durumlarda, yardımlaşma ve bilgi paylaşımı sosyal medya platformları aracılığıyla hızla organize edilebilmekte; bu da toplumsal bağların kuvvetlenmesine katkı sağlamaktadır. Ancak bu bağların sürdürülebilirliği için kullanıcıların güvenli ve destekleyici bir çevrede etkileşim kurması gerekmektedir. Sosyal medya, bu bağları güçlendirebilse de platformların yapısı bu süreçlerin olumlu ya da olumsuz yönde şekillenmesini etkileyebilir.
• Sosyal medya, toplumsal normların dönüşümünde önemli bir rol oynar. Platformlardaki kullanıcı davranışlarının yaygınlaşması, belirli davranış kalıplarının norm hâline gelmesine yol açmaktadır. Bu yeni normlar, bireylerin neyin “normal” veya “beklenen” olduğu algısını etkileyerek, platform dışındaki toplumsal beklentilere de yansımaktadır. Örneğin, sosyal medya aracılığıyla yayılan “görünürlük” ve “onaylanma” odaklı kültür, özellikle gençlerin kendilik algısını yeniden şekillendirir. Ancak bu normlar bazen toksik davranışları destekleyerek toplumsal uyum üzerinde olumsuz etkilere de neden olabilir.
• Sosyal medya kullanımı, bireylerin psikolojik ihtiyaçlarını ve eğilimlerini doğrudan etkileyerek toplumsal uyum üzerinde belirleyici rol oynar. Özellikle sosyal onay, aidiyet ve sosyal karşılaştırma gibi psikolojik ihtiyaçlar sosyal medyada güçlü şekilde kendini gösterir. Bireyler platformlarda beğeni veya onay almak için çaba sarf ederken bu durum zamanla sağlıksız davranışları tetikleyebilir. Aynı zamanda sosyal medya, bireylerin kendilerini ve diğerlerini değerlendirme biçimlerini etkileyerek sosyal ilişkilere yönelik tutumlarını şekillendirir. Bu psikolojik dinamikler, sosyal medyanın toplumsal uyuma yönelik etkisini karmaşık hâle getirerek olumlu ve olumsuz sonuçların doğmasına yol açabilir.
• Sosyal medya, toplumsal kutuplaşmayı hem artırabilir hem de azaltabilir. Özellikle algoritmaların sunduğu içerikler, kullanıcıların mevcut inançlarını pekiştiren “yankı odaları” yaratabilir ve bireylerin yalnızca kendi görüşlerine yakın içeriklerle karşılaşmasına neden olabilir. Bu durum toplumda görüş ayrılıklarının keskinleşmesine ve toplumsal uyumun zayıflamasına yol açabilir. Öte yandan sosyal medya, farklı bakış açıları ve kültürler arasında köprüler kurarak kutuplaşmayı azaltma potansiyeline de sahiptir. Ancak bu etkiler, platformların algoritmaları ve kullanıcıların içerik tüketim alışkanlıklarına göre farklılık gösterir.
• Sosyal medya platformlarının toplumsal uyum üzerindeki etkilerini dengelemek adına düzenleyici önlemler alınması önerilmektedir. Özellikle yanlış bilgi yayılımını önlemek, kullanıcı mahremiyetini korumak ve platformlarda nefret söylemi ile toksik davranışları azaltmak için düzenlemeler önemlidir. Algoritmaların şeffaflığı ve bilgiye erişimde çeşitliliğin sağlanması gibi önlemler, sosyal medyanın olumsuz etkilerini azaltmak için gereklidir. Bu düzenlemeler, sosyal medyanın toplum üzerindeki yapıcı etkilerini artırmak ve toplumsal uyumu sürdürülebilir hâle getirmek için bir çerçeve sunmaktadır.

SONUÇ

Bu çalışmanın sonuçları, sosyal medyanın toplumsal uyum üzerinde çift yönlü ve çok boyutlu bir etkiye sahip, kompleks bir yapısı olduğunu göstermektedir. Sosyal medya, belirli koşullar altında sosyal sermayeyi artırabilirken; bilgi akışı, normlar ve etkileşim dinamikleri nedeniyle toplumsal uyumu zayıflatma potansiyeli de taşımaktadır. Araştırma, sosyal medya platformlarının kullanıcı davranışlarını şekillendirme gücüne sahip olduğunu ve bu durumun bireylerin sosyal ilişkilerindeki norm ve beklentileri yeniden tanımladığını ortaya koymaktadır. Aynı zamanda, sosyal medya kullanımı ile toplumsal kutuplaşma arasında karmaşık bir ilişki olduğu platformların bazı durumlarda görüş ayrılıklarını derinleştirdiği, ancak farklı kültürler arasında köprüler kurma potansiyelini de taşıdığı tespit edilmiştir. 

Sonuç olarak, sosyal medyanın toplumsal uyumu koruyacak ve geliştirecek şekilde kullanılabilmesi için düzenleyici politikaların önemi vurgulanmaktadır. Özellikle bilgiye erişim çeşitliliği ve algoritma şeffaflığı gibi önlemlerle, sosyal medyanın toplum üzerindeki olumsuz etkilerinin dengelenmesi gerektiği belirtilmektedir. Bu bağlamda çalışma, sosyal medyanın karmaşık yapısı ve toplumsal dinamikler üzerindeki çok yönlü etkileri dikkate alınarak daha fazla stratejik araştırma ve politik müdahaleye ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymaktadır.

KAYNAK: González-Bailón, S., & Lelkes, Y. (2022). Do social media undermine social cohesion? A critical review. Social Issues and Policy Review, 17(1), 155-180. https://doi.org/10.1111/sipr.12091