Dijital (Yanlış) Bilgi Çağında Politik Psikoloji: Haber İnancı ve Paylaşım Modeli

Jay J. Van Bavel ve meslektaşları tarafından kaleme alınan bu makale, dijital çağda bireylerin haber inançları ve paylaşım davranışlarını politik psikoloji çerçevesinde ele alarak özellikle yanlış bilginin yayılımını ve bunun toplumsal etkilerini inceliyor. Çalışma, sosyal medya platformlarında yayılan haberlerin güvenilirliğini değerlendirirken bireylerin bu içeriklere neden inandığını ve nasıl paylaştığını analiz etmek için psikolojik ve sosyal etkenlere odaklanmaktadır. Yazarlar, bireylerin dijital ortamda bilginin doğruluğunu algılama süreçlerinin yanı sıra, ön yargılar, sosyal kimlikler ve grup aidiyeti gibi etkenlerin yanlış bilginin yayılmasında nasıl rol oynadığını ortaya koymaktadır. Makale, dijital çağda bilgiye ulaşma, değerlendirme ve paylaşım dinamiklerini anlamak için politik psikolojinin sunduğu model ve kavramları kullanarak bireylerin yanlış bilgiye karşı direnç geliştirebilmeleri için medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme becerilerinin önemini vurgulamaktadır. Sosyal medya platformlarının algoritmik yapılarının yanlış bilgiyi yayma eğilimlerini nasıl pekiştirdiğini açıklayan çalışma, platformların algoritmalarını daha şeffaf hâle getirme ve doğruluk kontrol mekanizmalarını güçlendirme gibi politika önerileri sunmaktadır. Dijital çağda toplumsal uyumu koruma, yanlış bilgiyle mücadele etme ve bireylerin bilgiye güvenle ulaşmasını sağlama çabalarına yönelik değerli içgörüler sunan bu makale, dijital çağda güvenilir bilgi akışını sürdürmenin zorluklarına kapsamlı bir yaklaşım getirmektedir.

AMAÇ

Bu makale, dijital çağda yanlış bilginin bireylerin haber inançları ve paylaşım davranışları üzerindeki etkisini politik psikoloji perspektifinden incelemeyi amaçlamaktadır. Sosyal medya ve dijital platformlardaki yanlış bilgilere karşı bireylerin savunmasız kalma nedenlerini araştırarak, bu süreçleri etkileyen psikolojik, sosyal ve politik faktörleri anlamaya yönelik bir model geliştirmeyi hedeflemektedir. 

YÖNTEM 

Metodoloji: Çalışma, politik psikolojinin dijital yanlış bilgi çağında, haber inançları ve paylaşım modellerini anlamaya yönelik bir çerçeve geliştirme amacı taşımaktadır. Araştırma, mevcut literatür taraması ve teorik modellemeler üzerine kurulu olup, dijital platformlar üzerindeki yanlış bilgi yayılımını etkileyen politik, sosyal ve bilişsel psikoloji risk faktörlerini analiz etmektedir.

Çalışma Grubu: Çalışma, sosyal medya platformlarında bilgi paylaşımı ve inanç sistemlerini analiz etmek amacıyla geniş bir veri seti taraması ve literatür incelemesi ile gerçekleştirilmiştir. Belirli bir örneklem grubu yerine önceki araştırmalar ve literatürdeki bulgular derlenerek model önerilmiştir.

Veri Toplama: Çalışma kapsamında elde edilen bilgiler, sosyal medya platformlarındaki bilgi akışının siyasi ve psikolojik etkilerini anlamak için daha önce yapılmış deneysel çalışmaların sonuçlarından elde edilmiştir. Bu veriler, yanlış bilgilendirme konusunda temel psikolojik faktörlerin etkileşimini inceleyen çalışmalardan derlenmiştir.

Veri Analizi: Derlenen bulgular doğrultusunda, yanlış bilgi yayılımının inançlar üzerindeki etkisini inceleyen bir model geliştirilmiştir. Bu model yanlış bilgilere maruz kalma, yanlış bilgiye inanma ve paylaşma olasılığı arasındaki ilişkiyi analiz eden bir yol haritası sunmaktadır.

TEMEL BULGULAR

Araştırmacıların bulgularına göre, dijital çağda yanlış bilginin yayılması, bireysel ve grup düzeyindeki birçok psikolojik faktör tarafından etkilenmektedir. Bulgular şu başlıklar altında toplanmaktadır:

• Yanlış bilgiye maruz kalmanın inanç üzerindeki etkisi: Yanlış bilgiye maruz kalan bireyler, çoğunlukla bu bilgilere inanmaya yatkındır ve inanç arttıkça paylaşım eğilimi de artmaktadır. Ancak, doğru olduğuna inanılmasa bile yanlış bilgi paylaşımı motivasyonları arasında sosyal kimlik güdüsü önemli bir rol oynamaktadır.
• Sosyal kimlik ve politik kutuplaşma: Sosyal kimlikler, bireylerin yanlış bilgiyi kabul etme ve yayma süreçlerinde önemli bir etkendir. Kutuplaşma, bireyleri karşıt gruba yönelik olumsuz bilgileri doğru kabul etmeye yönlendirirken yanlış bilgi paylaşımının grup bağlılığı ve karşı gruba üstün gelme duygusuyla ilişkili olduğunu göstermektedir.
• Duygusal faktörler: Yanlış bilginin yayılmasında, özellikle moral açıdan yoğun duygusal içerikler (öfke, korku gibi) daha hızlı yayılmakta ve bu tür içeriklerin, doğru bilgiye kıyasla daha fazla paylaşılma eğilimini desteklediği gözlemlenmiştir.
• Sosyal medya dinamikleri: Yanlış bilginin hızla yayılması, sosyal medya platformlarının özelliklerinden etkilenmektedir. Özellikle, kullanıcıların kimlik bilgilerini ve grup aidiyetlerini belirginleştiren içeriklerin daha fazla etkileşim aldığı gözlemlenmiştir.

SONUÇ

Bu çalışmanın sonuçları, dijital çağda yanlış bilginin, bireylerin haber inançları ve paylaşım davranışları üzerindeki etkilerinin karmaşık bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Araştırma, yanlış bilgiye maruz kalmanın ve sosyal medya algoritmalarının, bireylerin politik görüşleri ve sosyal kimlikleri üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Yanlış bilgilerin yayılımını teşvik eden sosyal medya yapısının, bireyleri duygusal tepkiler ve grup aidiyeti aracılığıyla etkileyerek toplumsal kutuplaşmayı artırdığı bulunmuştur. Bunun yanı sıra çalışmada yanlış bilgiye karşı direnç geliştirmek için bireylerin medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme becerilerinin güçlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Dijital platformlarda algoritmaların şeffaflığının artırılması ve yanlış bilgiye yönelik müdahalelerin güçlendirilmesi, bilgiye güvenli erişim ve toplumsal bütünlüğün sağlanması açısından önemli adımlar olarak değerlendirilmektedir. Sonuç olarak, araştırma, dijital çağda yanlış bilgiyle mücadelenin sürdürülebilir bir toplumsal yapı için vazgeçilmez olduğunu ve bu konuda stratejik politika düzenlemeleri ile bireysel farkındalığın artırılmasına yönelik daha fazla çaba gösterilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

KAYNAK: Van Bavel, J. J., Harris, E. A., Pärnamets, P., Rathje, S., Doell, K. C., & Tucker, J. A. (2021). Political psychology in the digital (mis)information age: A model of news belief and sharing. Social Issues and Policy Review, 15(1), 84-113. https://doi.org/10.1111/sipr.12077