Öğretmenlerin Zorbalığa Verdikleri Tepkiler: Kişi Merkezli Bir Yaklaşım

Yayınlanma Tarihi: 23.06.2025 13:02

Bu makale, okul çağındaki çocuklar arasında yaygın ve kalıcı bir sorun
olan zorbalığa karşı öğretmenlerin tepkilerini incelemektedir. Zorbalık, mağdurlar için hem kısa hem de uzun vadeli olumsuz sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle zorbalığı önleme ve azaltmada öğretmenlerin rolünün önemi üzerinde gitgide daha fazla durulmaktadır. Bu bağlamda, öğretmenlerin zorbalık durumlarına verdikleri tepkilerin farklı profilleri ve bu profillerin zaman içindeki zorbalık davranışları üzerindeki etkileri araştırılmıştır.

Temel Amaçlar

• Öğrenciler tarafından algılanan, öğretmenlerin zorbalık durumlarına verdikleri tepkilerin farklı profillerini belirlemek.

• Bu profillerin zorbalık davranışları üzerindeki etkilerini zaman içinde incelemek.

• Öğretmenlerin zorbalık karşısında nasıl tepki verdiklerini anlamak
için kişi merkezli bir yaklaşım benimsemek ve bu tepkilerin zorbalık üzerindeki etkilerini değerlendirmek.

Yöntem

Katılımcılar

Belçika’nın Flaman bölgesindeki 13 ilkokulda yer alan 62 sınıftan toplam 1026 öğrenci.

Veri Toplama

Veriler 2018-2019 eğitim yılı boyunca yılın başında, ortasında ve sonunda olmak üzere üç farklı zamanda toplanmıştır.

Veri Toplama Araçları

Zorbalığa Karşı Öğretmen Tepkileri Anketi (Teachers’ Responses to Bullying Questionnaire): 15 maddelik ölçek, öğrencilerin, öğretmenlerinin zorbalık olaylarına nasıl tepki verdiklerini değerlendirmeleri için hazırlanmıştır. Öğretmen tepkileri; müdahale etmeme, mağdur desteği, arabuluculuk, grup tartışması ve disiplin yöntemleri olmak üzere beş kategori altında sınıflandırılmıştır.

Ek Ölçümler: Öğrenciler hem kendilerinin hem de sınıf arkadaşlarının zorbalık davranışlarını değerlendirmiştir.

Temel Bulgular

Öğretmen Tepki Profilleri: Öğrenciler tarafından algılanan öğretmen tepkilerine dayalı üç ana profil belirlenmiştir: Yüksek Derecede Aktif, Orta Derecede Aktif ve Pasif

Yüksek Derecede Aktif Profil:Öğretmenlerin zorbalık durumlarına sıkça müdahale ettikleri ve birden fazla aktif yanıt kullandıkları profil.

Orta Derecede Aktif Profil:Öğretmenlerin daha az sıklıkla müdahale ettikleri, ancak yine de aktif tepkiler verdikleri profil.

Pasif Profil: Öğretmenlerin zorbalık olaylarına daha az müdahale ettiği ve aktif tepkileri düşük düzeyde kullandıkları profil.

Zorbalıkla İlişki: Başlangıçta toplanan verilerde pasif profil, daha yüksek düzeyde zorbalıkla ilişkilendirilmiştir. Öğretmenlerini pasif algılayan öğrenciler, daha fazla zorbalık yaptıklarını bildirmişlerdir. Öğrencilerin, akranlarının zorba davranışlarına yönelik algıları ise öğretmen profillerine göre farklılık göstermemiştir.

Zaman İçinde Zorbalık Davranışları:Yüksek derecede aktif ve pasif profillerde zamanla zorbalık davranışlarında hafif bir azalma gözlemlenirken, orta derecede aktif profilde bu tür bir değişim gözlenmemiştir.

Sonuç

Bulgular, öğretmenlerin zorbalığa verdikleri yanıtların öğrencilerin zorbalık davranışları üzerinde farklı etkiler yaratabileceğini göstermektedir. Yüksek ve orta derecede aktif profiller, öğrenciler arasında daha düşük düzeyde zorbalıkla ilişkilendirilirken; pasif profil, daha yüksek başlangıç

düzeyinde zorbalıkla ilişkilendirilmiştir. Zaman içindeki etkiye bakıldığında,
yüksek derecede aktif ve pasif profillerde zorbalık davranışlarında hafif bir azalma gözlemlenirken, orta derecede aktif profilde bu tür bir değişim gözlenmemiştir. Akran bildirimine göre zorbalığa bakıldığında ise

ilk bulgularda, profillere göre bir farklılaşma bulunmamış olup zaman içinde de bu algılarda bir değişiklik gözlenmemiştir.
Bu durumun, akranların birbirlerine dair algılarının “itibar” olgusu üzerinden şekillenmesinden kaynaklanabileceği ifade edilmiştir. Zira akranlar arasında birbirleri hakkında istikrarlı algılara sahip olmak daha yaygın olup bu algıları değiştirmek, davranışı önlemenin ötesinde daha uzun zaman ve çaba gerektirmektedir. Bu noktada önceki araştırmalar da akran tarafından bildirilen zorbalıkta istikrara dikkat çekmiştir.

Bulgular, zorbalığa karşı öğretmenden gelen tekil aktif tepkinin daha az zorbalıkla ilişkilendirilmediğini göstermektedir. Aksine, pasif tepkiye kıyasla zorbalığa karşı aktif tepkilerin bir kombinasyonu daha düşük zorbalık düzeyleriyle ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle, öğretmenlere zorbalığa karşı olası tepkiler repertuvarı sağlamak
ve onları bu konuda eğitmek önemli görünmektedir. Çalışma, öğretmenlerin zorbalıkla başa çıkarken daha aktif ve
çeşitli tepkiler kullanmalarının zorbalığı azaltmada etkili olabileceğini önermektedir. Ayrıca, bulguların genel olarak daha geniş bir bağlama genellenmesi ve daha uzun süreli etkilerinin araştırılması gerektiği vurgulanmaktadır.

Bu çalışma, öğretmenlerin zorbalığa karşı verdikleri tepkilerin farklı profillerinin, öğrencilerin zorbalık davranışları üzerindeki etkilerini anlamada önemli bir adım atmıştır ve bu bağlamda öğretmen eğitiminin önemini ortaya koymaktadır.

Kaynak: Van Gils, F. E., Demol, K., Verschueren, K., ten Bokkel, I. M., & Colpin, H. (2024). Teachers’ responses to bullying: A person-centered approach. Teaching and Teacher Education, 148, 104660. https:// doi.org/10.1016/j.tate.2024.104660

Öğretmenlerin Zorbalığa Verdikleri Tepkiler: Kişi Merkezli Bir Yaklaşım

Temel Amaçlar

Yöntem

Temel Bulgular

Sonuç

İki Nokta

Biz Kimiz?

Araştırma Alanlarımız

Araştırma Desteklerimiz

Programlarımız