Kapsayıcı Eğitimde Öğretmen Etkenliğini Keşfetmek: Ortaöğretim Öğretmenlerinin Öğrencilerin Sosyokültürel Çeşitliliğine Yanıt Veren Projelerini Yürütmesi

Yayınlanma Tarihi: 23.06.2025 13:29

Bu çalışma, Hollanda’da ortaöğretim öğretmenlerinin kapsayıcı eğitim projeleri bağlamında nasıl bir etken rol üstlendiklerini (agency) incelemektedir. Öğretmenlerin, öğrencilerin sosyokültürel çeşitliliklerine yanıt verirken uyguladıkları projeler ve bu projelerdeki rollerinin incelenmesi, eğitimin daha kapsayıcı hale getirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, öğretmenlerin kapsayıcı uygulamaları nasıl algıladıkları ve bu uygulamaları hayata geçirme süreçlerindeki etkenliklerinin anlaşılması hedeflenmiştir.

Temel Amaçlar

• Hollandalı ortaöğretim öğretmenlerinin geliştirdiği kapsayıcı projelerin türlerini belirlemek.

• Öğretmenlerin bu kapsayıcı projelerde ne ölçüde etken bir rol (agency) üstlendiklerini incelemek.

• Kapsayıcı uygulamalarda öğretmenlerin etkenliğini engelleyen veya kolaylaştıran faktörleri araştırmak.

Yöntem

Katılımcılar

• Çalışma, Hollanda’da dört farklı şehir okulunda çalışan 12 ortaöğretim öğretmeni ile gerçekleştirilmiştir.

Veri Toplama

• Katılımcılarla iki yarı yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiş ve
Personal Project Analysis (PPA) yöntemi kullanılarak öğretmenlerin kapsayıcı projeleri analiz edilmiştir. İlk görüşmede öğretmenlerin kapsayıcı eğitim pratiklerinin keşfedilmesine odaklanılmış, ikinci görüşmede ise bu projelerle ilgili değerlendirilen anketler üzerinden derinlemesine analiz yapılmıştır.

Analiz

• Veriler, Banks’ın Çok Kültürlü Eğitim (Multicultural Education - ME) modeline dayalı olarak kodlanmış ve öğretmenlerin etkenliklerini belirleyen faktörler tematik analizle incelenmiştir. Banks’ın beş boyutu; içerik entegrasyonu, bilgi inşası, ön yargıyı azaltma, güçlendirici bir okul kültürü ve eşitlik pedagojisinden oluşmaktadır.

Temel Bulgular

Kapsayıcı Projeler

Öğretmenlerin projelerinde en çok vurgulanan iki boyut, “Bilgi İnşası” (Knowledge Construction) ve “İçerik Entegrasyonu” (Content Integration) olmuştur. Toplam 36 projeden sadece ikisi, Banks’ın Çok Kültürlü Eğitim boyutlarıyla örtüşmemiştir.

Etkenlik/Eylemlilik

Öğretmenler, kapsayıcı projelerinde genellikle yüksek anlamlılık hissetmişlerdir, ancak bu projelerin yönetilebilirlik ve bağlılık (connectedness) düzeylerinde zorluklar yaşamışlardır. Özellikle “Güçlendirici Okul Kültürü” (Empowering School Culture) ile ilgili projeler, uygulamada en az yönetilebilir olarak değerlendirilmiştir.

Kolaylaştırıcı ve Engelleyici Faktörler

Öğretmenler, kapsayıcı projelerdeki etkenliklerinin genellikle okul yönetiminin destek veya iş birliği eksikliğinden dolayı sınırlı kaldığını belirtmişlerdir. Ayrıca, bazı projelerin öğretmenler için daha yönetilebilir olduğu, çünkü bu projelerin mevcut öğretim programıyla daha doğrudan bağlantılı olduğu belirtilmiştir.

Tartışma

Bu çalışmada öğretmenlerin kapsayıcı projelerdeki etkenlikleri (agency) incelenmiştir. Araştırma sonuçları, öğretmenlerin kapsayıcı projelerdeki etkenliklerinin belirli bağlamlarda kısıtlandığını göstermektedir. Özellikle, bazı projelerde öğretmenlerin uygulamalarının teorik kavramlaştırmalarla uyumsuz olduğu bulunmuştur. Bu durum, kapsayıcı eylemlerin belirli eğitim bağlamlarında çok kültürlü eğitimin boyutlarının ötesinde unsurlar içerebileceğini göstermektedir. Ayrıca, bazı projelerdeöğretmenlerin sosyokültürel çeşitlilikle ilgili farkındalıklarının eksik olabileceği ve bunun da kapsayıcılığı engelleyebileceği vurgulanmaktadır.

Öğretmenlerin, öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılamada yaşadıkları zorluklar, kapsayıcı uygulamalardaki etkenliklerini de olumsuz etkileyebilir. Özellikle, öğretmenlerin “kusurlu kavrama” (deficit thinking) kavramıyla ilgili zorluklar yaşadığı belirtilmiştir. Bu düşünce tarzı, okulların ve eğitim yapılarının sorumluluğunu göz ardı ederek marjinalleştirilmiş gruplardan gelen öğrencilerin kendi eğitimlerine ilişkin zorluklardan sorumlu oldukları fikrini pekiştirebilir. Bu tür zorlukların üstesinden gelmek için öğretmenlerin farklı bilişsel kaynakları tanıma ve bunları kullanma konusunda desteklenmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, öğretmenlerin pozisyonları, kapsayıcı uygulamalardaki etkenlikleriyle yakından ilişkilidir. Öğretmenlerin kişisel kimlikleri, deneyimleri ve referans çerçeveleri, eğitime ilişkin kararlarını şekillendirmede önemli bir rol oynar. Bu nedenle, öğretmenlerin bu bağlamları yönetme yeteneklerini güçlendirmek, öğrencilerin yaşamlarında kritik bir rol oynar. Gelecekteki araştırmalar, öğretmenlerin kapsayıcı projelerini ve bu projelerdeki motivasyonlarını sınıf içi gözlemlerle birleştirerek daha kapsamlı bir anlayış elde etmeyi hedeflemelidir. Bunun yanında araştırmalar, daha geniş bir örneklemle bu tür projelerdeki etkenlik kalıplarını inceleyebilir.

Kapsayıcı Eğitimde Öğretmen Etkenliğini Keşfetmek: Ortaöğretim Öğretmenlerinin Öğrencilerin Sosyokültürel Çeşitliliğine Yanıt Veren Projelerini Yürütmesi

Temel Amaçlar

Yöntem

Temel Bulgular

İki Nokta

Biz Kimiz?

Araştırma Alanlarımız

Araştırma Desteklerimiz

Programlarımız