Zevk İçin Okuma: Faydalar, Güçlükler ve Öneriler

Öğrencilerin akademik başarısını destekleyen en önemli faktörlerden biri, okuma alışkanlığına sahip olmalarıdır. Okuma, yalnızca akademik performansı artırmakla kalmaz; aynı zamanda öğrencilerin bilişsel gelişimini destekler, kelime dağarcığını genişletir, sosyal-duygusal becerilerini güçlendirir ve daha geniş bir dünya görüşü kazanmalarına yardımcı olur. Ancak birçok ülkede çocukların zevk için okuma alışkanlığı edinmelerinde ciddi bir düşüş olduğu gözlemlenmektedir. Bu makale, zevk için okumanın öğrenciler üzerindeki olumlu etkilerini ve bu alışkanlığın yaygınlaştırılmasına yönelik karşılaşılan zorlukları kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Makale, İngiltere ve Avustralya özelinde yapılan araştırmalara odaklanarak öğrencilerin zevk için okuma oranlarındaki azalma ile eğitim politikaları arasındaki ilişkiyi incelemektedir.

Amaç

Bu çalışma, zevk için okumanın akademik başarı, bilişsel gelişim ve sosyal-duygusal kazanımlar üzerindeki etkilerini değerlendirirken, bu alışkanlığı yaygınlaştırmaya çalışan eğitim sistemlerinin karşılaştığı temel sorunları analiz etmeyi amaçlamaktadır. Özellikle İngiltere ve Avustralya’daki eğitim politikaları karşılaştırılarak, okuma alışkanlığının yaygınlaşmasını destekleyen ve engelleyen faktörler incelenmiştir.

Yöntem

• Araştırma Türü: 1990-2023 yılları arasında yayımlanan hakemli akademik makaleler, ulusal eğitim politikaları ve PISA-PIRLS gibi uluslararası değerlendirme verileri kullanılarak kapsamlı bir derleme (literatür taraması) yapılmıştır.
• Veri Toplama: Anahtar araştırma terimleri kullanılarak çeşitli akademik veri tabanlarından (Scopus, Web of Science, ERIC vb.) tarama yapılmıştır. Çalışmalar taranırken özellikle 5-18 yaş arası öğrencilerin serbest okuma alışkanlıklarına odaklanan çalışmalar incelenmiştir. İngiltere ve Avustralya gibi ülkelerden elde edilen ulusal eğitim politikaları ve kütüphane erişimi gibi faktörler analiz edilerek karşılaştırmalı bir değerlendirme yapılmıştır.
• İçerik Analizi: Zevk için okumanın akademik ve sosyal-duygusal faydaları, eğitim politikalarıyla ilişkisi ve öğretmenlerin sınıf içi uygulamalarına yönelik zorlukları analiz edilmiştir.

Temel Bulgular

• Zevk için okuma ile akademik başarı arasındaki ilişki, PISA ve PIRLS de dâhil olmak üzere birçok araştırma bulgusunca desteklenmektedir. Araştırmalar, öğrencilerin okuma motivasyonu ile okuduğunu anlama becerileri ve zenginleştirilmiş kelime dağarcığı arasında güçlü bir ilişki olduğuna dikkat çekmektedir.
• Zevk için okumanın, yalnızca okuduğunu anlama ile değil, yazma becerileri ile de güçlü ilişkisi olduğu vurgulanmıştır. Zevk için okuyan çocukların betimleyici anlatımları ve yazılarındaki metin bütünlüğü daha güçlü görülmüştür.
• Zevk için okuma sadece akademik beceriler için değil sosyal-duygusal beceriler için de önemli görülmüştür. Yapılan çalışmalarda zevk için okumanın daha düşük hiperaktivite ve duygusal sorunla ilişkili olduğu görülmüştür. Bunun yanında çalışmalar, zevk için okumanın daha iyi sosyal davranışla da ilişkili olduğunu ortaya koymuştur.
• Araştırmalar zevk için okumanın, sosyoekonomik faktörlerden etkilendiğine dikkat çekmektedir. Düşük gelirli ailelerden gelen öğrenciler, kitap erişimi ve ebeveynlerin okuma alışkanlıkları gibi nedenlerle daha düşük okuma motivasyonuna sahip olabilmektedir.
• Zevk için okumanın dinamiklerini etkileyen bir diğer önemli faktör kitabın türüdür. Bu konuda daha az çalışma yapılmış olsa da kurgu kitap okumak ile okuyucu becerileri arasında daha yüksek ilişkiler bulunmuştur. Metnin kalitesi, zorluğu ve metne yönelik tartışma fırsatları da önemli belirleyiciler olarak görülmüştür.
• Öğrencinin ilgi ve tercihlerine göre kitap seçmek de zevk için kitap okumada önemli bir belirleyicidir. Araştırmalar, öğrencilerin kendilerine hitap eden, ilgilerini çeken ve yaş gruplarına uygun kitaplarla buluştuklarında daha fazla okuduklarını göstermektedir.
• Politik kimi faktörler ve performans odaklı eğitim sistemleri, zevk için okumayı zorlaştırabilmektedir. İngiltere ve Avustralya gibi ülkelerde eğitim politikaları, standart testlere dayalı performans ölçümlerini öncelediği için öğretmenlerin okuma kültürü oluşturmaya yeterli zaman ve kaynak ayıramadığı vurgulanmıştır.

Sonuç

Zevk için okuma, eğitim politikaları tarafından yeterince desteklenmediğinde, çocukların okuma alışkanlıkları giderek azalmakta ve bu da uzun vadede akademik başarıları üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Özellikle düşük sosyoekonomik statüye sahip öğrenciler için kitap erişimi ve öğretmen desteği sağlanmadığında, eğitimde fırsat eşitsizliği derinleşmektedir. Ancak eğitim sistemlerinin performans değerlendirmesine odaklanması nedeniyle öğretmenlerin öğrencilerle birebir ilgilenerek okuma alışkanlığı kazandırmaya zaman ayırmasının zorlaştığı görülmektedir. Çalışma, eğitim politikalarının, okuma kültürünü teşvik eden uygulamaları destekleyecek şekilde yeniden şekillendirilmesi gerektiğine dikkat çekmektedir. Bununla birlikte, zevk için okumanın tek başına yeterli olmadığı ve öğrencilerin aktif bir okuma topluluğu içinde yer almasının, metin üzerine tartışma imkânı bulmasının da önemli olduğu vurgulanmaktadır. Zira okuma, sadece bireysel bir aktivite olarak değil, aynı zamanda sosyal bir etkileşim süreci olarak ele alındığında daha etkili olmaktadır.

Kaynak

Cremin, T., & Scholes, L. (2024). Reading for pleasure: scrutinising the evidence base–benefits, tensions and recommendations. Language and Education, 1-23. https://doi.org/10.1080/09500782.2024.2324948