Let Them All Talk: Eşit Katılımlı Sınıf Diyaloğu için Bir Müdahale Programının Sonuçları

Sınıf içi konuşmalar, öğrencilerin öğrenme sürecinde kritik bir rol oynar. Diyalog, yalnızca bilgi aktarmakla kalmaz; aynı zamanda öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmelerine, fikirlerini savunmalarına ve başkalarının düşüncelerine yanıt vermelerine olanak tanır. Ancak, gerçek sınıf ortamlarında bu ideal genellikle gerçekleşmez. Sınıf konuşmalarında bazı öğrenciler baskın hâle gelirken, diğerleri ya çok az konuşur ya da tamamen sessiz kalır. Öğretmenler de çoğu zaman belli öğrencilerin katkılarını teşvik ederken, daha sessiz öğrencileri farkında olmadan göz ardı edebilirler. Bu durum, sınıf içi öğrenme fırsatlarının eşit dağılmaması sonucunu doğurur. Bu çalışmada, öğretmenleri, sınıf içi konuşmalarda tüm öğrencilerin katılımını teşvik etmeye yönelik bir mesleki gelişim programına dâhil ederek, müdahalenin öğrenci katılımına olan etkisi incelenmiştir.

Amaç

Bu çalışma, öğretmenlere yönelik geliştirilen bir mesleki gelişim programının, sınıfta daha adil bir konuşma ortamı oluşturma üzerindeki etkisini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Özellikle sessiz öğrencilerin derslere daha fazla dâhil edilmesi, öğretmenlerin konuşmayı yönlendirme biçimlerinde değişiklik olup olmadığı ve genel olarak sınıf içi konuşmaların daha eşitlikçi hâle gelip gelmediği incelenmiştir.

Yöntem

• Katılımcılar: Çalışmaya Çekya’da dört okuldan altıncı sınıf düzeyinde öğrenim gören 276 öğrenci (145 müdahale grubu, 131 kontrol grubu) katılmıştır.
• Müdahale Programı:

• Altı öğretmen, sınıf içi diyalog ve eşit katılım konularında beş atölyeye katılmıştır.
• Dersler kaydedilmiş, analiz edilmiş ve video destekli geri bildirim verilmiştir.
• Sessiz öğrencileri dâhil etmek için rastgele seçim, grup çalışmaları, açık uçlu sorular gibi teknikler kullanılmıştır.

• Veri Toplama:Öğrenci konuşma süreleri, öğretmen ve öğrenci girişimli konuşmalar ölçülmüştür. Müdahale öncesi ve sonrası kayıtlar karşılaştırılmıştır.

• Analiz: Hardman’ın sınıf içi konuşma kodlama şeması kullanılarak konuşma türleri incelenmiştir. Analiz sürecinde konuşma süresi ve dağılımı, diyalog yapısı ve diyalog kalitesi dikkate alınmıştır.

Temel Bulgular

• Öğrencilerin Ortalama Konuşma Süreleri: Müdahale sonrasında, öğrencilerin ortalama konuşma süresi anlamlı ölçüde artmıştır. Özellikle daha önce sessiz kalan öğrencilerin konuşma süreleri ciddi şekilde yükselmiştir. Örneğin, en az konuşan öğrencilerin konuşma sürelerinin ortalaması 1,2 saniyeden 10,7 saniyeye çıkmıştır. Öncesinde sık konuşan öğrencilerin konuşma süreleri bir miktar azalsa da bu öğrencilerin yanıtlarının niteliği gelişmiş; daha uzun ve düşünsel açıdan zengin ifadeler kullanmaya başlamışlardır.
• Öğretmen Girişimli ve Öğrenci Girişimli Konuşma Oranı: Öğretmen girişimli konuşma sayılarının arttığı görülmüştür. Özellikle daha önce sessiz kalan öğrencileri diyaloğa çekmek için öğretmenler daha fazla çaba sarf etmişlerdir. Özellikle sessiz kalan öğrencilerin verdikleri cevapları genişletmek için daha fazla teşvik edici soru sormuşlardır. Bunun yanında öğrenci girişimli konuşmalar azalmış, bu durum öğrencilerin daha dikkatle dinlediği ve daha nitelikli katkılar sağladığı şeklinde yorumlanmıştır.
• Öğretmenlerin Öğrencilere Yönelttiği Soru Türleri: Öğretmenlerin öğrencilere yönelttiği soruların türü de değişmiştir. Müdahale öncesinde öğretmenler daha çok kapalı uçlu sorular kullanırken, müdahaleden sonra sessiz öğrencilere daha fazla açık uçlu soru yöneltilmiş ve bu öğrencilerin katkıları genişletilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, öğretmenler aktif öğrencilerin daha derinlemesine yanıtlar vermelerini sağlamış, bu da sınıftaki konuşma süresinin daha eşit bir şekilde dağılmasına yardımcı olmuştur.
• Konuşma Sürelerinde Farklılıklar: Ancak, değişim sınıfta tamamen eşit bir ortam oluşturamamıştır. Sessiz öğrenciler belirgin bir ilerleme kaydetseler de hâlâ en az konuşan grup olmaya devam ettikleri görülmüştür. Öte yandan, konuşkan öğrenciler önceki kadar baskın olmasalar da yine de sınıf içinde en fazla konuşan grup olmaya devam etmişlerdir.

Sonuç

Bu çalışma, öğretmenlerin bilinçli müdahaleleri ile sessiz öğrencilerin daha fazla konuşmaya teşvik edilebileceğini ve sınıftaki konuşma süresinin daha dengeli hâle getirilebileceğini göstermektedir. Müdahale programına katılan öğretmenler, öğrenciler arasında daha adil bir söz paylaşımı oluşturmak için bilinçli stratejiler kullanarak daha dengeli bir katılım sağlama yolunda ilerleme göstermiştir. Özellikle öğretmenlerin yönlendirdiği açık uçlu soruların ve ek soruların sessiz öğrencileri sürece daha fazla dâhil etmede etkili olduğu görülmüştür. Bununla birlikte, müdahalenin tamamen tüm farklılıkları ortadan kaldırmadığı da görülmektedir. Sessiz öğrenciler konuşmalarını artırmış olsalar da hâlâ sınıfın en az konuşan grubu olarak kalmışlardır. Öğretmenlerin bu tür stratejileri sürdürülebilir bir şekilde kullanıp kullanmayacağı araştırılmalıdır. Ayrıca, konuşkan öğrencilerin konuşmalarının azalmasının, onların öğrenme sürecini nasıl etkilediği daha detaylı incelenmelidir. Sonuç olarak, bu çalışma, sınıf içi diyaloğun yalnızca daha fazla konuşmayı teşvik etmek değil, aynı zamanda tüm öğrencilerin sürece dâhil olmasını sağlamak için bilinçli stratejiler gerektirdiğini göstermektedir.

Kaynak

Sedova, K., Sedlacek, M., Salamounova, Z., Lintner, T., Svaricek, R., Vlcek, J., ... & Rozmahel, I. (2025). Let them all talk: equitable participation in classroom dialogue as a result of an intervention programme. Language and Education, 1-19. https://doi.org/10.1080/09500782.2025.2454637