Öğretmenlerin Okul Kültürü Dönüşümüne Katkı Sağlama Fırsatlarını Algılamaları

Giriş

Bu makale, öğretmenlerin okul kültürü dönüşümüne katkıda bulunma fırsatlarını nasıl algıladıklarını incelemektedir. Eğitim reformlarının başarılı bir şekilde uygulanabilmesi, tüm okul personelinin ve paydaşların ortak çabasını gerektirir. Bununla birlikte, öğretmenlerin okul gelişimi konusundaki önceki deneyimleri ve inançları, katılım şekillerini belirler. Çalışma, Finlandiya’daki üç okuldan 35 öğretmenle yapılan görüşmelere dayanmaktadır ve öğretmenlerin okul kültürünün dönüşümüne nasıl baktıklarını, iş birliği yapma isteklerini ve bu süreçte karşılaştıkları engelleri araştırmaktadır.

Amaç

Bu çalışmanın temel amacı, öğretmenlerin okul kültürü dönüşümüne katkı sağlama fırsatlarını nasıl algıladıklarını ve bu süreçte profesyonel rollerinin nasıl şekillendiğini anlamaktır. Aynı zamanda, farklı öğretmen profillerinin (örneğin vizyoner, sorumluluk taşıyan, gözlemci, gelenekçi, stres altındaki) bu süreçteki algılarının incelenmesi amaçlanmıştır.

Yöntem

• Araştırma Tasarımı: Nitel bir araştırma yaklaşımı kullanılmış ve Finlandiya’daki üç ilkokuldan öğretmenlerle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır.
• Katılımcılar: Araştırmaya 35 öğretmen katılmıştır. Katılımcılar arasında sınıf öğretmenleri, branş öğretmenleri ve özel eğitim öğretmenleri yer almıştır.
• Veri Toplama: Görüşmeler, yaklaşık bir saat sürmüş ve okulun gelişim hedefleri, öğretmen iş birliği, profesyonel gelişim ve okul kültürünün özellikleri gibi temalar üzerine odaklanılmıştır.
• Veri Analizi: Veriler tematik analiz yöntemiyle incelenmiş ve öğretmenlerin okul gelişimi hakkındaki görüşleri, iş birliği süreçleri ve katkı sağlama fırsatları gibi ana temalar oluşturulmuştur. Bu temalar çerçevesinde beş öğretmen profili geliştirilmiştir.

Temel Bulgular

1. Farklı Öğretmen Profilleri: Çalışma, öğretmenlerin okul kültürü dönüşümüne katkı sağlama fırsatlarını farklı şekillerde algıladığını göstermektedir. Beş farklı profil tanımlanmıştır: Vizyonerler, Sorumluluk Taşıyanlar, Katılımcı Gözlemciler, Gelenekçiler ve Stres Altındaki Geri Çekilenler.

o   Vizyonerler: Bu grup, okul kültürü dönüşümüne aktif olarak katkı sağlamaya ve yenilikçi fikirler üretmeye isteklidir. Vizyonerler, değişim süreçlerinde lider rolü üstlenir; iş birliğini destekler ve okulun gelişimine yönelik büyük bir motivasyona sahiptir.

o   Sorumluluk Taşıyanlar: Bu öğretmenler, okulun belirlediği hedeflere bağlı kalarak kendilerine verilen görevleri yerine getirirler. Dönüşüm süreçlerine katkı sağlamak konusunda isteklidirler, ancak, genellikle liderlik rolü üstlenmekten kaçınırlar. Net bir rehberlik ve yapılandırılmış yönlendirme beklerler.

o   Katılımcı Gözlemciler: Dönüşüm süreçlerine doğrudan müdahil olmaktansa gözlem yapmayı tercih eden öğretmenlerdir. Toplantılara ve iş birliği faaliyetlerine katılırlar, ancak fikir üretme veya karar verme süreçlerinde aktif rol almazlar. Daha çok gözlem yoluyla katkı sağlamayı tercih ederler.

o   Gelenekçiler: Bu öğretmenler, mevcut uygulamalara bağlı kalmayı tercih eder ve değişime karşı daha dirençli bir tutum sergilerler. Yeniliklerden uzak durur ve dönüşüm süreçlerine katılmaktan kaçınırlar. Geleneksel yöntemleri sürdürmeyi tercih eder ve yeni uygulamalara adapte olmakta zorluk yaşarlar.

o   Stres Altındaki Geri Çekilenler: Dönüşüm süreçleri sırasında iş yükü ve artan beklentiler nedeniyle stres altında kalan öğretmenlerdir. Belirsizlik ve değişimin getirdiği baskı nedeniyle katkı sağlamaktan kaçınırlar. Genellikle süreçten geri çekilirler ve iş birliği faaliyetlerine katılmaktan kaçınırlar.

1. Organizasyonel Destek: Öğretmenlerin bu süreçte katkı sağlayabilmesi için ortak planlama zamanının yanı sıra yeniden yapılandırılmış okul yönetimi sistemleri gibi çeşitli desteklere ihtiyaç duydukları tespit edilmiştir. Vizyoner öğretmenler daha yapılandırılmış bir iş birliği modelini savunurken, diğer gruplar daha çok pratik iş birliğine odaklanmaktadır.
2. Engeller: Zaman eksikliği, organizasyonel yapıların yetersizliği ve bazı öğretmenlerin dönüşüm süreçlerine ilgisiz kalmaları, okul gelişimine katkı sağlama konusunda engeller oluşturmuştur. Özellikle, öğretmenlerin iş birliği ve profesyonel gelişim için yeterli zamanlarının olmaması, yeni uygulamaların kökleşmesini zorlaştırmıştır.

Sonuç

Çalışma, öğretmenlerin okul kültürü dönüşümüne katkı sağlama fırsatlarının çeşitli faktörlere bağlı olduğunu göstermektedir. Organizasyonel destek, öğretmenlerin profesyonel etkenliklerini güçlendirmede ve okul gelişim çalışmalarına katılımını artırmada kritik bir rol oynamaktadır. Farklı öğretmen profilleri, farklı ihtiyaçlar ve yaklaşımlar sergilemektedir; bu nedenle okul liderlerinin, tüm öğretmenlerin bu sürece katılımını sağlamak için çeşitli stratejiler geliştirmeleri gerekmektedir. Eğitim reformlarının başarılı olabilmesi için tüm öğretmenlerin seslerinin duyulması ve desteklenmesi şarttır.

Kaynak: Reinius, H., Hakkarainen, K., Juuti, K., & Korhonen, T. (2024). Teachers’ perceived opportunity to contribute to school culture transformation. Journal of Educational Change, 25(2), 369-391. https://doi.org/10.1007/s10833-023-09496-4