Anne ve Babaların Helikopter Ebeveynlik Davranışlarının Genç Yetişkinlerin Öz Belirlenimi ve Yaşam Doyumu Üzerindeki Etkileri

Schiffrin ve çalışma arkadaşlarının gerçekleştirdiği bu araştırma, helikopter ebeveynlik olarak bilinen, çocukların yaşamlarına aşırı derecede müdahil olma eğiliminin, yetişkinliğe adım atan gençlerin öz-belirlenim ve iyi oluş durumları üzerindeki etkilerini incelemektedir. Araştırma, bu ebeveynlik tarzının temel psikolojik ihtiyaçlar olan özerklik, yeterlik ve ilişki kurma duyguları üzerindeki etkilerine odaklanmıştır. 18-25 yaş arası 446 üniversite öğrencisinin katıldığı çalışma, ebeveyn cinsiyetine ve çocuğun cinsiyetine göre farklı etkiler olup olmadığını değerlendirmiştir. Sonuçlara göre, annelerin çocuklarına yönelik helikopter ebeveynlik davranışları babalardan daha yoğun olarak algılanmıştır. Ayrıca, annelerin aşırı müdahaleci tutumlarının çocukların özerklik ve yeterlik duygularını daha fazla zedelediği ve bu durumun anksiyete ve depresyon gibi olumsuz sonuçlar doğurduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, babaların helikopter ebeveynlik davranışlarının ise genellikle özerklik üzerindeki etkileriyle sınırlı olduğu gözlemlenmiştir. Çalışma, annelerin ve babaların çocukları üzerindeki farklı etkilerini ele alarak, cinsiyet uyumu teorisi gibi yaklaşımlar çerçevesinde ebeveyn-çocuk ilişkilerindeki dinamikleri derinleştirmeyi hedeflemiştir. Araştırma, helikopter ebeveynliğin iyi oluş üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için özerklik destekleyici ebeveynlik yöntemlerinin önemini vurgulamaktadır.

AMAÇ

Bu makale, anne ve babaların helikopter ebeveynlik davranışlarının genç yetişkinlerin öz belirlenim ihtiyaçları (özerklik, yeterlik ve ilişki kurma) üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla yazılmıştır. Araştırma ayrıca ebeveyn ve çocuk cinsiyetinin, helikopter ebeveynliğin gençlerin iyi oluşuna olan etkilerini nasıl şekillendirdiğini analiz etmeyi hedeflemektedir.

YÖNTEM

Metodoloji: Bu çalışma nicel bir yöntem kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma, 18-25 yaş arasındaki 446 üniversite öğrencisinin katıldığı çevrim içi anketlerden elde edilen verilerle, anne ve babaların helikopter ebeveynlik düzeylerinin özerklik, yeterlik ve ilişki kurma üzerindeki etkilerini değerlendirmiştir.

Veri Toplama: Bu çalışmada veri toplama süreci çevrim içi anketler aracılığıyla yürütülmüştür. Katılımcılar, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki iki farklı üniversiteden seçilmiştir. Ayrıca, sosyal medya üzerinden kar topu örnekleme yöntemiyle katılımcılar dâhil edilmiştir. Ankette, anne ve babaların helikopter ebeveynlik davranışlarını ve katılımcıların özerklik, yeterlik ve ilişki kurma düzeylerini ölçen ölçekler kullanılmıştır. Katılımcılar, 18-25 yaş arasında olup ebeveyn davranışlarını değerlendirebilme kriterini sağlamıştır.

Veri Analizi: Bu çalışmada veri analizi süreci, hem betimsel istatistikler hem de modelleme yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Öncelikle, katılımcıların helikopter ebeveynlik davranışları, öz-belirlenim ihtiyaçları (özerklik, yeterlik, ilişki kurma) ve iyi oluş düzeyleri ile ilgili tanımlayıcı istatistikler hesaplanmıştır. Daha sonra, ebeveyn ve çocuk cinsiyetine bağlı olarak helikopter ebeveynlik davranışlarında farklılık olup olmadığını belirlemek için iki yönlü varyans analizi (ANOVA) uygulanmıştır. Ek olarak, bağımsız değişkenlerin temel psikolojik ihtiyaçlar üzerindeki etkilerini ve bu etkilerin iyi oluş değişkenlerine yansımasını test etmek için yol analizi (path analysis) yapılmıştır. Modelin, hem anne hem de baba helikopter ebeveynliğinin özerklik, yeterlik ve ilişki kurma gibi değişkenler aracılığıyla genç yetişkinlerin anksiyete, depresyon ve yaşam doyumuna olan dolaylı etkilerini açıklaması hedeflenmiştir. Verilerin analizinde, eksik veri sorununu en aza indirmek için maksimum olasılık tahmini yöntemi (FIML) kullanılmıştır. Modelin uygunluğu, çoklu grup analizleri ile test edilmiştir ve kız ve erkek çocuk grupları arasında istatistiksel farklılık gösteren yollar belirlenmiştir. Son olarak, modelin dolaylı etkileri bootstrap yöntemleriyle test edilmiştir.

TEMEL BULGULAR

Araştırmanın temel bulgusu, helikopter ebeveynliğin genç yetişkinlerin temel psikolojik ihtiyaçlarını (özerklik, yeterlik ve ilişki kurma) zedeleyerek iyi oluşlarını olumsuz etkilediğidir. Anne helikopter ebeveynliği, özerklik ve yeterlik ihtiyaçları üzerinde daha geniş bir olumsuz etkiye sahipken, baba helikopter ebeveynliği yalnızca özerklik üzerinde dolaylı bir etki yaratmaktadır. Araştırmada öne çıkan bulgular şu şekilde kategorize edilebilir:

Helikopter Ebeveynlik ve Ebeveyn Cinsiyeti:

• Katılımcılar, annelerinin babalarına kıyasla daha fazla helikopter ebeveynlik davranışı sergilediğini belirtmiştir.
• Hem erkek hem de kadınlar için algılanan helikopter ebeveynlik düzeyleri benzerdir.

Temel Psikolojik İhtiyaçlar Üzerindeki Etkiler:

• Annelik helikopter ebeveynliği, çocukların özerklik, yeterlik ve ilişki kurma ihtiyaçlarını olumsuz etkilerken, babalık helikopter ebeveynliği yalnızca özerklik üzerinde etkili bulunmuştur.
• İlişki kurma ihtiyacı, her iki ebeveynin helikopter davranışlarından daha az etkilenmiştir.

Cinsiyetler Arası Farklılıklar:

• Annelerin helikopter ebeveynliği, kız çocuklarında özerklik duygusunu erkek çocuklara kıyasla daha fazla azaltmıştır.
• Babaların helikopter ebeveynliği, erkek çocukların ilişki kurma duygusunu kız çocuklara göre daha fazla etkilemiştir.

İyi Oluş Üzerindeki Dolaylı Etkiler:

• Annelik helikopter ebeveynliği, özerklik ve yeterlik duyguları aracılığıyla yaşam doyumunu azaltmış; anksiyete ve depresyonu artırmıştır.
• Babalık helikopter ebeveynliği, yalnızca özerklik üzerinden iyi oluş üzerinde dolaylı etkiler yaratmıştır.

Psikolojik Sorunlarla İlişkisi:

• Helikopter ebeveynlik, artan depresyon ve anksiyete semptomları ile ilişkilendirilmiştir.
• Yeterlik ve özerklik ihtiyaçlarının azalması, düşük yaşam doyumuyla bağlantılı bulunmuştur.

Ebeveyn Davranışlarının Karşılıklı İlişkisi:

• Anne ve babaların helikopter ebeveynlik davranışları arasında pozitif bir ilişki tespit edilmiştir; bir ebeveynin helikopter davranışı sergilemesi, diğerinin de benzer şekilde davranma olasılığını artırmaktadır.

Sonuç

Bu çalışma, helikopter ebeveynliğin genç yetişkinlerin temel psikolojik ihtiyaçları ve iyi oluşları üzerindeki etkilerini inceleyerek, ebeveyn cinsiyetinin ve çocukla olan etkileşimlerinin önemini ortaya koymuştur. Bulgular, helikopter ebeveynlik davranışlarının özerklik ve yeterlik duygularını zedeleyerek yaşam doyumunu azaltırken, anksiyete ve depresyon düzeylerini artırdığını göstermektedir. Annelerin helikopter ebeveynlik davranışları, daha geniş bir olumsuz etki yaratırken, babaların etkisi daha sınırlı ve özerklikle ilişkilidir. Ayrıca, anne ve baba davranışlarının çocukların cinsiyetine göre farklı sonuçlar doğurduğu gözlemlenmiştir; annelerin helikopter davranışları kız çocuklarında özerklik üzerinde daha güçlü bir olumsuz etki yaratırken, babaların davranışları erkek çocukların ilişki kurma ihtiyacını daha fazla etkilemiştir. Bu sonuçlar, özerklik destekleyici ebeveynlik yaklaşımlarının önemini vurgulamaktadır ve ebeveynlerin çocuklarının bağımsızlıklarını geliştirme süreçlerini desteklemeleri gerektiğini ortaya koymaktadır.

Kaynak

Schiffrin, H. H., Erchull, M. J., Sendrick, E., Yost, J. C., Power, V., & Saldanha, E. R. (2019). The effects of maternal and paternal helicopter parenting on the self-determination and well-being of emerging adults. Journal of Child and Family Studies, 28(12), 3246–3257. https://doi.org/10.1007/s10826-019-01513-6