Eğlence Medyasının İç İçe Geçmiş İşlevleri: Norveçli Gençlere Yönelik Bir Çapraz Medya Çalışması

Günümüz medya ortamı, gençlerin eğlence tüketim biçimlerini köklü biçimde dönüştürmüştür. Geleneksel medya içerikleri olan televizyon programları, filmler, müzik ve kitapların yanı sıra sosyal medya platformlarında sunulan içerikler de gençlerin medya repertuvarlarının önemli bir parçası hâline gelmiştir. Bu çalışma, gençlerin medya eğlencesini nasıl deneyimlediklerini anlamak amacıyla kültürel çalışmalar perspektifinden yola çıkarak çapraz medya yaklaşımını benimsemekte ve bu yaklaşımla medya repertuvarlarının oluşumunu incelemektedir. Araştırma, 24 gençle yapılan derinlemesine görüşmelere dayalı olarak, farklı medya ve platformlardan içeriklerin gençlerin günlük yaşamlarında nasıl bir araya getirildiğini, hangi içerik türlerinin ön plana çıktığını ve eğlencenin deneyimsel anlamının nasıl kurulduğunu ortaya koymaktadır. 

Amaç

Bu çalışma, medya eğlence deneyimlerini kültürel çalışmalar perspektifine dayalı çapraz medya yaklaşımıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın temel amacı, sosyal medya eğlencesinin geleneksel medya eğlencesi biçimlerini tamamlayıp tamamlamadığı ya da bu biçimleri dönüştürüp dönüştürmediğini ortaya koymaktır. Bu çerçevede iki alt amaç belirlenmiştir: İlk olarak, gençlerin hem geleneksel medya (TV, müzik, film, kitap vb.) hem de sosyal medya eğlencesini medya repertuvarlarına nasıl dâhil ettikleri ve bu repertuvarların gençler arasında nasıl farklılaştığı analiz edilmektedir. Ayrıca gençlerin günlük yaşam bağlamında kendilerine hitap eden kültürel içeriklere nasıl eriştikleri ve bu içerikleri nasıl deneyimledikleri de ele alınmıştır.

Yöntem 

• Metodoloji: Bu araştırma, gençlerin medya eğlence deneyimlerini derinlemesine anlamak amacıyla nitel bir araştırma yaklaşımı benimsemiş ve Q metodolojisi kullanılmıştır. Nitel görüşmeler 70-90 dakika aralığında sürmüş, Zoom üzerinden gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerin deşifre süreçleri gerçekleştirilmiş, NVivo kullanılarak kodlamalar yapılmıştır.
• Veri Toplama: Norveç’te gerçekleştirilen bu çalışmaya, 15-19 yaş aralığında olan 24 katılımcı dâhil edilmiş; katılımcılar Oslo ve Bergen’deki öğretmenler aracılığıyla belirlenmiştir. Veri toplama süreci, iki temel bölümden oluşan yarı yapılandırılmış görüşmelerle gerçekleştirilmiştir. İlk bölümde, katılımcılardan medya, platform ve içeriklerden oluşan 30 kartı, eğlenceye verdikleri öneme göre -4 (en az önemli) ile +4 (en önemli) arasında derecelendirmeleri istenmiştir. Katılımcıların yüksek puan verdiği kartlara ilişkin olarak, neden bu tercihlerde bulundukları, içerikleri neden önemli gördükleri, hangi tür içerikleri beğendikleri gibi konularda derinlemesine sorular yöneltilmiştir. Görüşmelerin ikinci bölümünde ise içerik üreticileri, algoritmik yönlendirmeler ve akran etkisi gibi faktörler hakkında ek sorular sorulmuştur. Kullanılan 30 kart, Norveçli gençler arasında yaygın olarak kullanılan sosyal medya platformları, içerik türleri, TV hizmetleri ve diğer medya araçlarını temsil edecek şekilde önceden belirlenmiştir. 
• Veri Analizi: Bu çalışmada, gençlerin medya eğlence tercihlerini incelemek amacıyla Q metodolojisi kullanılmış ve 24 katılımcının kart sıralamaları faktör analizine tabi tutularak üç temel eğlence repertuvarı belirlenmiştir: geleneksel odaklı, oyun odaklı ve sosyal medya eğlencesi odaklı. 

Temel Bulgular 

• 1. Repertuvar: Geleneksel Odaklı

Bu repertuvar grubundaki 12 katılımcının tamamı kızlardan oluşmakta ve çoğu üst-orta sınıf ailelerden gelmektedir. Katılımcıların, geleneksel medya biçimlerini sosyal medya eğlencesine göre daha değerli buldukları gözlemlenmiştir. Kitap okuma gibi kültürel tüketimler bu grup için “rahatlatıcı bir eğlence” olarak tanımlanmaktadır. 

• 2. Repertuvar: Oyun Odaklı

Bu repertuvar grubundaki katılımcılar, çocukluk dönemlerinde video oyunlarının önemli bir yer tuttuğunu, ancak ergenlikte bu ilginin azaldığını belirtmiştir. Oyun oynama, daha küçük yaşlarda önemli görülen bir eğlence aracı olarak tanımlamıştır. Artık oyunların daha az oynanması, büyüme ve sosyal çevredeki değişimlerle ilişkilendirilmektedir.

• 3. Repertuvar: Sosyal Medya Eğlence Odaklı

Bu repertuvar, çoğu alt-orta sınıfa ait dört kız ve dört erkek katılımcıyı içermektedir. Katılımcıların sosyal medya eğlencesine eğilimleri geleneksel medyaya kıyasla daha düşük çıkmıştır. Sosyal medya, günlük rutinlere ve sosyal ilişkilere entegre olmuş; ilgi alanları, kimlik algıları, değerler ve kültürel yönelimlerle örtüşen içerikler sunduğu için önemli görülmüştür.

• Repertuvarlar cinsiyete ve sosyal sınıfa göre farklılık göstermektedir.

Makalenin bulguları, gençlerin medya repertuvarlarının hem geleneksel hem de sosyal medya eğlencesini içerdiğini, ancak bu tercihlerde cinsiyet ve sosyal sınıfa göre belirgin farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur. Geleneksel eğlence odaklı repertuvar daha çok üst-orta sınıftan kızlarla ilişkilendirilirken, oyun odaklı repertuvar erkeklerle örtüşmektedir. Bununla birlikte sosyal medya eğlence odaklı repertuvar ise daha karma bir grup olarak karşımıza çıkmaktadır. Buradaki katılımcıların cinsiyet açısından dengeli ve alt-orta sınıfı oluşturan kişiler oldukları gözlemlenmiştir.  

• Medya tercihleri sosyal sınıfa göre farklılık göstermektedir. 

Çalışmanın bulgularına göre, geleneksel odaklı gruptaki katılımcılar, geleneksel medya biçimlerine daha yüksek kültürel değer atfederken, sosyal medya eğlencesine odaklanan ve genellikle alt-orta sınıftan gelen katılımcıların, eğlenceyi kültürel değer (yüksek/düşük) üzerinden değerlendirme eğilimlerinin daha düşük olduğu görülmüştür.

Sonuç

Bu çalışma, Norveçli gençlerin geleneksel ve sosyal medya eğlencesine yönelik deneyimlerini karşılaştırmalı olarak ele alarak, bu medya türlerinin gençlerin günlük yaşamlarında nasıl tamamlayıcı işlevler üstlendiğini ortaya koymuştur. Üç farklı medya repertuvarı aracılığıyla, gençlerin medya içeriklerine yönelik tercihleri; cinsiyet, sosyal sınıf ve kültürel değerlerle şekillenen çeşitlilikler göstermektedir. Repertuvar yaklaşımı sayesinde, medya biçimlerinin birbirini dışlamaktan ziyade bir arada var olabildiği ve gençlerin ihtiyaçlarına göre farklı işlevler üstlenebildiği anlaşılmıştır. Sonuç olarak, medya eğlencesi deneyimleri yalnızca bireysel tercihlerle değil, aynı zamanda sosyal bağlamlar, kültürel değerler ve gündelik yaşamla kurulan ilişkiler yoluyla anlam kazanmaktadır.

Kaynak: Lüders, M. (2025). The interweaving functions of entertainment media: A cross-media study of Norwegian teens. New Media & Society, 0(0). https://doi.org/10.1177/14614448251338492