Babalık İznine Erişimi Etkileyen Faktörlere Dair Babaların Algıları: Nitel Bir Çalışma

Bu çalışma, Japonya’da babalık izni meselesine odaklanmış ve babaların babalık izni algılarını anlamaya yönelik bir inceleme gerçekleştirmiştir. Japonya’da yasal reformlara rağmen babalık izninin kullanımının düşük olduğu ifade edilirken babalık iznini kullanmayı engelleyen faktörlerin ise sosyal ekolojik modellerle incelenmesi gerektiği belirtilmiştir.  Çalışma kapsamında, babaların kariyer hedefleri, babalık izni politikaları, baba katılımı, babalık iznine bakış açısı, annelerin veya bebeklerin babaların katılımına olan ihtiyacı vb. temalar ortaya çıkmaktadır.

Amaç

Bu nitel çalışmanın temel amacı, babalık izni kullanımıyla ilişkili faktörlere dair babaların algılarını belirlemektir. Çalışma, bu faktörleri sosyal ekolojik modeli uygulayarak incelemeyi hedeflemiştir.

Yöntem

• Metodoloji

Bu araştırma, babalık izni kullanımına ilişkin algıları derinlemesine anlamayı amaçlayan nitel bir çalışmadır. Yarı yapılandırılmış görüşme formları hazırlanarak yürütülen çalışmada, elde edilen veriler tematik analiz yöntemiyle incelenmiştir.

• Veri Toplama

Bu çalışmada, 21 baba ve 4 şirket yöneticisi ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Babalar ve şirket yöneticileri için ayrı görüşme kılavuzları kullanılmıştır. Babalar için hazırlanan görüşme kılavuzunda babaların yaşları, meslekleri, eğitimleri, çocukları ve babalık iznine ilişkin deneyim ve algıları yer almıştır. Şirket yöneticileri için hazırlanan görüşme kılavuzunda ise yaş, meslek, eğitim, çocuk ve babalık iznine yönelik görüşler hakkında sorular bulunmaktadır. Görüşmeler tamamlandıktan sonra deşifre işlemleri gerçekleştirilmiştir. 

• Veri Analizi

Bu çalışmada, analiz için refleksif tematik analiz (reflexive thematic analysis) yöntemi kullanılmıştır. Tematik kodlama yapıldıktan sonra İngilizce bir kod kitabı oluşturulmuş; veriler önce tümdengelimli, ardından tümevarımsal olarak kodlanmış; son kodlar sosyal ekolojik modele göre düzenlenmiş ve ATLAS.ti (version 9) ile analiz edilmiştir.

Bulgular

Çalışma kapsamında görüşülen babaların %43’ü altı gün veya daha uzun süreli babalık izni almış veya almaya devam etmektedir; %14’ü ise 1-5 gün arası izin almıştır. %43’ü ise hiç izin almamıştır. Babalık izni ile ilgili temalar sosyoekolojik modelin dört düzeyine göre belirlenmiştir: bireysel düzey, ilişkisel düzey, topluluk düzeyi, toplumsal düzey.  

1. Babalık İzni Kullanımıyla İlişkili Temalar 

Bireysel Düzey: Bazı babalar babalık iznini kariyer üzerindeki olası olumsuz etkiler nedeniyle bir engel olarak görürken bazıları babalık izninin ve çocuk bakımı deneyiminin kariyer gelişimine katkı sağlayabileceğini düşünmüştür. Ayrıca, babaların çoğu izni, çocuklarını büyütme ve eşlerine destek olma ile ilişkilendirmiştir. 

İlişkisel Düzey: Çoğunlukla babaların, partnerlerinin doğum sonrası fiziksel veya zihinsel desteğe olan ihtiyaçları (örneğin doğum sonrası rahatsızlıklar vb.) ya da bebeklerin bakım gereksinimleri nedeniyle babalık iznini düşündükleri görülmüştür. 

Topluluk Düzeyi:  Babaların çoğu, iş arkadaşlarının ve yöneticilerin pozitif veya negatif tutumlarının kendi izin kararlarını etkilediğini bildirmiştir. Aynı zamanda çalışma saati, program esnekliği, iş yeri ve bireysel sorumlulukların izni etkilediği de ifade edilmiştir. Bununla birlikte, çalışma şekli de izin alma gerekliliğini belirlemektedir; nitekim evden çalışan bir baba izin almasının gerekli olmadığını vurgulamıştır. Ayrıca bazı babalar, büyükanne ve büyükbaba desteğinin de izin alma kararını etkilediğini ve katılım ihtiyacını azalttığını belirtmişlerdir.

Toplumsal Düzey: Babalık izni politikalarının düzenli çalışan babalar için etkili olduğu, düzenli çalışmayanlar  için ise geçerli olmadığı ifade edilmiştir. Bunun yanı sıra bazı babalar, sosyal ve kültürel eğilimlerin çocuk bakımına katılımını ve babalık iznini etkilediğini belirtmişlerdir.

2. Şirket Yöneticilerinin Bulguları

Şirket yöneticilerinin görüşmelerinden elde edilen bulgulara göre, babalık izninin hem babaların iş performansını ve üretkenliğini hem de annelerin üretkenliğini artırabileceği görülmüştür. Bununla birlikte yöneticilerin babalık izni alma konusunda teşvik edici olmadıkları da belirtilmiştir.

Sonuç

Bu çalışma, babalık izni kullanımıyla ilişkili faktörlere dair babaların algılarını ortaya çıkarmıştır. Babaların algılarına göre, babalık izninin alınmasını etkileyen faktörler şunlardır: kariyer hedefleri, çocuk ve eşe destek olma, çocuk ve eşin baba katılımına ihtiyaç duyması, meslektaşların babalık iznine bakışı, babaların çalışma programları ve sorumlulukları, akraba desteği, babalık izin politikaları ve baba katılımına yönelik eğilimler. Bununla birlikte, babalık izninin hem babaların iş verimliliğini artırdığı hem de aile içi ilişkilerini pekiştirdiği vurgulanmıştır. Ayrıca iş-yaşam dengesinin iyileştirilmesi ve babalık izni politikalarının kapsamının genişletilmesi gerektiği de belirtilmiştir. 

Kaynak: Mita, N., Khin, Y. P., Nawa, N., Yamaoka, Y., & Fujiwara, T. (2025). Fathers’ perceptions of factors associated with the attainment of paternity leave: a qualitative study. Frontiers in Global Women’s Health, 5, 1466227. https://doi.org/10.3389/fgwh.2024.1466227