Üniversite Öğretim Üyelerinin İkinci Çocuk Doğurma Niyetlerini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma - Jinan Örneği

Son yıllarda Çin, hızla yaşlanan nüfus, düşük doğum oranı ve daralan iş gücü gibi önemli demografik sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Bu durum, ülkenin sosyal ve ekonomik gelişimini olumsuz etkileyerek kapsamlı politika müdahalelerini gerektirmiştir. Bu bağlamda, Çin hükûmeti 2016 yılında çiftlerin iki çocuk sahibi olmasına izin veren iki çocuk politikasını yürürlüğe koymuştur. Doğurganlık niyetleri, doğurganlık davranışlarını belirleyen temel unsurlardan biri olarak görülmekte ve bu yönüyle hem politika uygulamalarının başarısını hem de nüfusun gelecekteki yönünü etkileyen kritik bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda çalışma, Çin’in Jinan kentindeki üniversite öğretmenlerinin ikinci çocuk doğurma niyetleri üzerinden bir inceleme gerçekleştirmektedir. 

Amaç

Bu çalışma, Çin’in Jinan kentinde bulunan üniversite öğretim üyelerin ikinci çocuk doğurma niyetlerini, Planlı Davranış Teorisi (TPB) çerçevesinde incelemeyi amaçlamaktadır. Üniversite öğretim üyelerinin çocuk eğitimine yönelik olumlu tutumları, eğitim yatırımları ve doğurganlık politikalarını anlama düzeyleri göz önünde bulundurularak, ikinci çocuk niyetlerini etkileyen faktörler; politika farkındalığı, ebeveyn yardımı, maliyet ve fayda unsurları çerçevesinde analiz edilmektedir.

Yöntem 

Metodoloji 

Bu çalışmada, yedi bağımsız değişkenin (politika farkındalığı, maliyet faktörü, fayda faktörü, tutum, öznel normlar, algılanan davranış kontrolü ve ebeveyn yardımı) doğrudan veya dolaylı etkilerinin yanı sıra demografik özelliklerin (yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, konut koşulları, ilk çocuğun yaşı ve cinsiyeti) düzenleyici rollerinin araştırıldığı 12 hipotez geliştirilmiştir. Çalışmada kullanılan anket, iki ana bölümden oluşmaktadır; birinci bölümde katılımcıların temel demografik bilgileri, ikinci bölümde ise doğurganlık niyetlerini etkileyen faktörler 5 puanlı Likert ölçeği ile ölçülmüştür.

Veri Toplama 

Veriler, 1-28 Şubat 2021 tarihleri arasında, olasılık dışı örnekleme yöntemlerinden kolaylık örneklemesi kullanılarak toplanmıştır. Anketler, Jinan’daki yedi farklı üniversitenin öğretim üyelerine çevrim içi olarak dağıtılmıştır. Başlangıçta 213 geçerli anket toplanmış, ancak ikinci çocuk doğurma niyeti açısından hedef yaş aralığında olmayan katılımcıların yanıtları (20 yaş altı ve 50 yaş üstü) elenerek analiz için 194 anket kullanılmıştır. Katılımcıların sosyal ve ekonomik geçmişlerinin benzer olması nedeniyle, örneklemin homojenliği sonuçların güvenilirliğini artırmıştır.

Veri Analizi 

Toplanan veriler SPSS programına aktarılmış ve temel özellik analizi, farklılık analizi, güvenilirlik ve geçerlilik analizleri, faktör analizi, yol analizi ve düzenleyici değişkenler analizi gibi çok yönlü istatistiksel tekniklerle değerlendirilmiştir. Analiz süreci, hipotezlerin test edilmesi ve TPB modelinin geçerliliğinin incelenmesi amacıyla sistematik olarak yürütülmüştür.

Bulgular  

• Yaş ve doğurganlık niyeti arasında önemli farklılıklar vardır. 

Araştırmanın bulgularına göre, 31-40 yaş grubundaki katılımcıların ikinci çocuk doğurma niyetleri, 41-50 yaş grubundakilere göre anlamlı derecede yüksek çıkmıştır. Yaş ilerledikçe ikinci çocuk doğurma niyetleri azalmaktadır. 

• İlk çocuğun yaşı ikinci çocuk kararını etkilemektedir.

Bulgulara göre, ilk çocuğu üniversite çağında olanların ikinci çocuk doğurma niyetleri, diğer yaş gruplarındaki katılımcılara göre anlamlı şekilde daha düşük çıkmıştır. İkinci çocuk doğurma niyetleri, ilk çocuğun yaşına bağlı olarak dalgalanma göstermiş; en yüksek niyetler anaokulu ve ortaokul çağındaki çocuk sahibi olanlarda görülmüştür.  

• Politika farkındalığı-tutum-doğurganlık niyeti arasında ilişki gözlemlenmiştir. 

Politika farkındalığı tutumu olumlu etkileyerek dolaylı yoldan doğurganlık niyetini artırmıştır. İnsanların doğurganlık politikaları hakkında bilgi sahibi olması (politika farkındalığı), onların ikinci bir çocuk sahibi olmaya yönelik daha olumlu bir tutum geliştirmelerine yol açmaktadır.  

• Öznel normlar ikinci çocuk kararını etkilemektedir.

Bir diğer bulgu, ikinci çocuk sahibi olma kararında bireylerin kendi düşüncelerinden çok, çevrelerinin bu konudaki görüşleri ve sosyal baskıların belirleyici olduğunu göstermiştir. Tutumun önemli olduğu ama tek başına yeterli olmadığı görülmüştür. Politika bilgisi ise en az etkili olan faktör olarak değerlendirilmiştir. Bu durum, sosyal normların ve çevresel etkileşimin doğurganlık kararlarında ne kadar güçlü olduğunu göstermiştir.

Sonuç 

Bu çalışma, Çin’in Jinan kentindeki üniversite öğretim üyelerinin ikinci çocuk doğurma niyetlerini Planlı Davranış Teorisi (TPB) çerçevesinde inceleyerek, bu niyetleri etkileyen temel faktörlerin öznel normlar, tutum ve politika farkındalığı olduğunu ortaya koymuştur. Elde edilen bulgular, doğurganlık niyetleri üzerine teorik literatüre önemli katkılar sağlarken, Çin’in doğurganlık politikalarının tasarımı ve uygulanması ile aile içi rollerin paylaşımının iyileştirilmesi için de pratik öneriler sunmaktadır. Gelecekteki araştırmalar için farklı bölgelerin incelenmesi, araştırmanın genelleştirilebilirliği açısından önemli görülmüştür.  

Kaynak: Yao Y. (2024). Research on influencing factors of college teachers’ second child fertility intentions Taking Jinan as an example. PloS one, 19(5), e0299838. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0299838