COVID-19 Pandemisinin İlk Yılında Uzaktan Çalışan Babalar İş ve Aile Sorumluluklarının Nasıl Üstesinden Geldiler?

COVID-19 pandemisi, küresel ölçekte iş ve aile yaşamını ani ve köklü biçimde dönüştürmüştür. Bu süreçte evden çalışmanın yaygınlaşması, özellikle babaların bakım sorumluluklarıyla ilişkisini yeniden şekillendirmiştir. Ancak mevcut literatürde, babaların pandemi sürecinde hem ücretli emeği hem de ev içi işleri nasıl dengelediklerine dair bilgi oldukça sınırlıdır. Pandeminin ilk yılında yaşanan bu toplumsal kırılma anı, babalık pratiklerine dair yeni gözlemler sunmak açısından önemli bir fırsat alanı sunmaktadır. Bu çalışma, Covid-19 sürecinde babaların iş ve aile hayatındaki sorumluluklarını incelemiştir. 

Amaç

Bu çalışma, COVID-19’un ilk yılında çoğunlukla evden çalışan babaların iş ve aile sorumluluklarını nasıl yönettiklerini incelemeyi amaçlamaktadır. 35 babayla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelere dayanan bu çalışmada, babaların ücretli ve ev içi emeği nasıl birleştirdikleri analiz edilmiş; geçici birincil bakım, eşitlikçi takım çalışması, geçişsel takım çalışması ve uygulamalı geleneksel babalık olmak üzere dört strateji belirlenmiştir. Araştırma, pandemide babalık deneyimine odaklanan literatürdeki önemli bir boşluğu doldurmayı hedeflemektedir.

Yöntem

Metodoloji 

Araştırma, Aralık 2020-Mart 2021 tarihleri arasında, ABD’deki hastaneler, hukuk firmaları, üniversiteler ile ilk ve ortaokullarda çalışanlara e-posta yoluyla çalışma daveti gönderilerek ulaşılan 35 babayla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelere dayanmaktadır. Örneklemin, üniversite mezunu, beyaz yakalı çalışan bireylerden oluşması hedeflenmiştir. Nitel araştırma metodunun kullanıldığı bu çalışmada, katılımcıların tamamı hâlihazırda çalışmakta olan ve 10 yaşın altında en az bir çocuğa sahip bireylerden seçilmiştir. 

Veri Toplama 

Katılımcılar sağlık, hukuk, eğitim ve akademi sektörlerinde, e-posta yoluyla ulaşılan çalışanlar arasından gönüllülük esasına göre belirlenmiştir. İlk aşamada bir anket aracılığıyla uygunluk değerlendirmesi yapılmış; böylece örnekleme dâhil edilip edilmeme durumları tespit edilmiştir. Örnekleme dâhil edilen katılımcılar ile çevrim içi görüntülü görüşme yoluyla 30 ila 54 dakika süren yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde babaların ebeveynlik rolleri, iş-aile dengesi, ev içi iş bölümü ve pandemi etkileri üzerine sorular yöneltilmiştir. 

Veri Analizi 

Veriler, tümevarımsal ve tümdengelimsel yaklaşımları birleştiren esnek kodlama ve eksenel kodlama teknikleriyle analiz edilmiştir. Her katılımcı için demografik ve ailevi nitelikleri kapsayan 25 kod belirlenmiş; görüşme metinleri, babaların ev içi iş bölümünü nasıl tanımladıkları ve iş-aile çatışmalarına nasıl tepki verdiklerine göre tematik olarak sınıflandırılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda dört iş-aile stratejisi kategorisi tanımlanmıştır.

Bulgular 

Çalışmanın bulguları sonucunda 4 iş-aile stratejisi ortaya çıkarılmıştır: geçici birincil bakım, eşitlikçi takım çalışması, geçişsel takım çalışması ve uygulamalı geleneksel babalık. 

• Geçici Birincil Bakım

Pandemi sürecinde bazı babaların, eşlerinin çalışması ve çocuk bakım desteğine erişim olmaması nedeniyle geçici birincil bakıcı rolünü üstlendikleri görülmüştür. Babaların ücretli işleri ikinci plana atarak ev içi işlere öncelik verdikleri de görülmüştür. Bu strateji, kişisel tercih değil, evde fiziksel olarak bulunan tek ebeveyn olmanın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Çalışmanın bulgularına göre; birincil bakım veren babalar memnuniyetsizliklerini ifade etmelerinin yanında, bu sürecin pandemi sonrası devam etmeyeceği tahminini de dile getirmişlerdir. Genel anlamda birincil bakım veren kişi olma babalar tarafından fazla sorumluluklardan dolayı zorlu bir süreç olarak tanımlanmakta; bununla birlikte çocuklarına daha fazla vakit ayırabilmeleri ve gelişimlerine tanıklık edebilmeleri açısından da olumlu değerlendirilmektedir.  

• Eşitlikçi Takım Çalışması

Pandemi sırasında eşlerinin de evden çalıştığı çift gelirli ailelerde bazı babalar, ev içi işleri ve çocuk bakımını eşit bir biçimde paylaşmak üzere “eşitlikçi takım çalışması” stratejisini benimsemişlerdir. Bu babalar, kariyerlerini eşit derecede önemli görerek, eşlerinin iş saatlerine göre haftalık esnek planlamalar yaparak sorumlulukları dengelemişlerdir. Bu düzenlemelerde nöbetleşe ebeveynlik yapılmış; bazı babalar yoğun iş haftalarında ev içi işlerin çoğunu üstlenirken, sonrasında eşleriyle rolleri değiştirmişlerdir. Ebeveynlikte adaleti ve karşılıklı desteği önceleyen bu babalar, rollerin eşit dağılımına dikkat etmektedirler.  

• Geçişsel Takım Çalışması

Katılımcılar arasındaki diğer babaların ise ev işlerini ve çocuk bakımını paylaştıkları görülmekle birlikte, eşlerinin beklentilerinden daha az sorumluluk aldıkları tespit edilmiştir. Bu stratejiye geçişsel takım çalışması adı verilmiştir. Kariyer hayatlarındaki yoğunluk ve iş esnekliği, çocuk bakımı ve ev işi konularında daha geride durmalarına gerekçe olarak sunulmuştur. Ev içi sorumluluklar daha çok kadının işi olarak algılanmış; babaların herhangi bir ev içi sorumluluğu “yardım” adı altında ifade edilmiştir.  

• Uygulamalı Geleneksel Babalık 

Pandemi sürecinde eşleri ev hanımı olan ve ailede tek geçim kaynağı olduklarını belirten 9 baba, geleneksel cinsiyet rollerine dayalı iş bölümünü sürdürmelerine rağmen, eşlerine duydukları minnettarlık ve suçluluk duygusuyla bazı ev işlerine ve çocuk bakımına katılarak “pratik geleneksel babalık” stratejisini benimsemişlerdir. Ev işleri büyük ölçüde eşlerinin sorumluluğunda kalmaya devam etse de, bu babalar bulaşık yıkamak, yemek yapmak, temizlikte destek olmak ve çocukların eğitim sürecinde yardımcı olmak gibi görevleri üstlenmişlerdir. Yeni babalık idealine sınırlı biçimde yaklaşan bu grup, çocuklarıyla geçirdikleri zamanı duygusal olarak anlamlı bulduklarını ve kendi babalarından farklı olarak daha yakın ilişkiler kurduklarını ifade ederek, geleneksel aile yapısında dahi babalığın dönüşümüne dair ipuçları vermişlerdir. 

Sonuç 

Bu makale, COVID-19 pandemisinin ilk yılında evden çalışan babaların iş ve aile sorumluluklarını nasıl yönettiklerini inceleyerek dört farklı iş-aile stratejisi ortaya koymuştur: geçici birincil bakım verme, eşitlikçi takım çalışması, geçişsel takım çalışması ve pratik geleneksel babalık. Bulgular, babaların ev içi sorumluluklarını üstlenme düzeylerinin büyük ölçüde eşlerinin fiziksel varlığına ve ailedeki cinsiyet rollerine dair varsayımlara bağlı olduğunu göstermektedir. Yeni babalık idealine en bağlı olanlar ev işlerinde eşitlikçi ortaklık hedeflerken, diğerleri ücretli işe öncelik vererek geleneksel rolleri sürdürmüştür. Ancak çoğu baba, çocuk bakımı konusunda daha aktif roller üstlenmiş, ev işleri ise erkekler için hâlâ normatif olmayan bir alan olarak kalmıştır. Katılımcı yelpazesinin sınırlı olması ve yalnızca babaların anlatılarına dayanması çalışmanın eksiklikleri arasında yer alsa da, makale pandemi döneminde erkeklerin aile içi rollerindeki dönüşüme dair önemli bir çerçeve sunmuştur.

Kaynak: Clague, A. K. (2024). How Did Telecommuting Fathers Navigate Work and Family Responsibilities During the First Year of the COVID-19 Pandemic? Social Currents, 11(6), 532-548. https://doi.org/10.1177/23294965241262218 (Original work published 2024)