Bilgi İletişim Teknolojileri, Aile İlişkilerini Nasıl Dönüştürüyor?

Enstitü Sosyal, 18 Nisan’da, “Aile İlişkilerinin Dönüşümünde Bilgi İletişim Teknolojilerinin Etkisi” başlıklı bir çalıştay gerçekleştirdi. Dijitalleşme karşısında aile içi iletişim dinamiklerinin mevcut durumunu tespit etmek ve ebeveynler ile çocukları arasında bilinçli koruma davranışını güçlendirmeye yönelik arayışlara katkı sunmak amacıyla düzenlenen çalıştaya, alanlarında uzman akademisyenler, sosyal bilimciler, bilgi teknolojileri uzmanları ve eğitimciler katıldı.

Çalıştay iki oturumda gerçekleşti. Çalıştayda, Enstitü Sosyalin aynı isimli saha araştırmasının ön raporu katılımcılara sunuldu. Araştırma kapsamında İstanbul’un farklı ilçelerinde yaşayan ve farklı sosyoekonomik gelir grubunda yer alan 16 aileden toplam 48 kişiyle derinlemesine yapılmış mülakatlardan ve odak grup çalışmasından elde edilen özet bulgular, çalıştay katılımcıları ile paylaşıldı. Bilgi iletişim teknolojilerinin (BİT) kullanımına yönelik ailelerin ve çocukların yaşadığı sorunlar; bu teknolojilerin sosyal ve gündelik hayatta yarattığı risk ve fırsat alanları; ebeveynlere, devlet organlarına ve teknoloji şirketlerine düşen sorumluluklar tartışıldı.

Çalıştayda, gerek akademinin gerek kamunun gerekse de sivil toplum kuruluşlarının üzerinde önemle durması gereken konular ele alındı. Bu konuların başında, yoğun iş ve eğitim süreleri ile şehir temposunun ailelerin birlikte geçirdikleri zamanın ciddi şekilde daralmış olması geliyor. Özellikle kamu çalışanı ve beyaz yakalı ebeveynler geç saatlere kadar çevrim içi çalışmaya devam ediyor, diğer yandan hem ebeveynlerin hem de çocukların dijital içerik tüketimi ailenin birlikte olduğu tek zaman dilimi olan akşam saatlerine denk geliyor. Ortak geçirilen zamanlarda BİT kullanımının artışı aile içi iletişimin kalitesini zedeliyor ve ilişkileri gerilimli hâle dönüştürüyor. Çalıştay katılımcılarının dikkat çektiği bir başka nokta da çocuklarına oranla ebeveynlerin dijitalleşmeye daha yabancı olması ama sosyal medyada içerik paylaşma noktasında daha aktif olmaları oldu. Bu durum, çocukların ebeveynlerine yönelik “anne-baba” algılarını dönüştürüyor; çocukların ebeveynlerinin ilgisinden, rollerinden ve “yaşına uygun hareket etmediğinden” şikayetçi olmalarına yol açıyor.

Çalıştayın sonuç kısmında araştırmanın özet bulgularından yola çıkılarak kanun yapıcılara yönelik politika önerileri sunuldu.

Saha araştırmasının tamamlanması ve 30 Mayıs’ta detaylı raporunun açıklanmasından ardından, konu ile ilgili politika önerisi ile analiz yayımlanması ve araştırma bulguları ışığında ebeveyn eğitimleri tasarlanması öngörülüyor.